Crypto Ponzi Scheme: Chiêu trò lừa đảo đội lốt đầu tư tiền mã hoá

Cơ chế hoạt động của một Crypto Ponzi Scheme khá đơn giản nhưng lại được ngụy trang tinh vi. Ban đầu, kẻ đứng sau sẽ quảng bá dự án như một cơ hội đầu tư “chắc thắng”, cam kết lãi suất cố định rất cao, thường từ vài chục đến hàng trăm phần trăm mỗi năm. Nhà đầu tư ban đầu thường được trả lãi đúng hẹn, khiến họ tin tưởng và tiếp tục rót thêm vốn, thậm chí giới thiệu bạn bè, người thân cùng tham gia. Tuy nhiên, nguồn tiền trả lãi này không đến từ bất kỳ hoạt động kinh doanh thực tế nào, mà chỉ lấy từ tiền của những nhà đầu tư tham gia sau. Khi dòng tiền mới cạn kiệt, mô hình sụp đổ, để lại khoản thua lỗ khổng lồ cho đa số người tham gia.

Trong thị trường tiền mã hoá, Ponzi Scheme thường khoác vỏ bọc hào nhoáng. Thay vì hứa hẹn “đầu tư bất động sản” hay “góp vốn kinh doanh” như trước, các đối tượng lừa đảo giờ đây sử dụng các thuật ngữ thời thượng như “đào coin”, “AI trading”, “staking lợi nhuận cao” hoặc “siêu dự án DeFi”. Một số mô hình còn phát hành token riêng, khuyến khích người tham gia mua và giữ, trong khi giá trị của token đó hoàn toàn không có nền tảng vững chắc. Điều này khiến không ít nhà đầu tư mới, thiếu kiến thức, dễ dàng rơi vào bẫy.

Một đặc điểm nhận diện Crypto Ponzi Scheme là lãi suất phi lý. Trong khi thị trường tài chính truyền thống khó có thể duy trì mức lợi nhuận 15-20% mỗi năm, thì các mô hình Ponzi lại thường cam kết con số vượt xa thực tế, thậm chí 1-2% mỗi ngày. Lời hứa “không rủi ro, lợi nhuận cao” chính là mồi nhử đánh vào lòng tham, khiến nhiều người bỏ qua cảnh giác. Ngoài ra, các dự án Ponzi thường thiếu minh bạch về đội ngũ sáng lập, không có sản phẩm hoặc công nghệ rõ ràng, website sơ sài nhưng lại đầu tư mạnh vào quảng cáo, mời chào.

Trong thực tế, thị trường tiền mã hoá đã chứng kiến nhiều vụ lừa đảo Ponzi đình đám. Ví dụ, Bitconnect – một dự án từng hứa hẹn lợi nhuận cao thông qua “bot giao dịch thông minh”, đã sụp đổ vào năm 2018 sau khi cơ quan quản lý vào cuộc. Hàng trăm nghìn nhà đầu tư trên toàn thế giới thiệt hại hàng tỷ USD. Tương tự, mô hình PlusToken tại Trung Quốc cũng từng lôi kéo hàng triệu người, trước khi tan vỡ và để lại thiệt hại khổng lồ. Những vụ việc này là minh chứng rõ ràng rằng Ponzi Scheme chỉ mang lại lợi ích cho kẻ cầm đầu, trong khi đa số người tham gia đều thua lỗ nặng nề.

Một yếu tố khiến Crypto Ponzi Scheme lan rộng là tính ẩn danh và thiếu giám sát của thị trường tiền số. Việc giao dịch trên blockchain khó bị truy dấu như các kênh truyền thống, cộng thêm sự phức tạp về công nghệ, khiến nhiều nhà đầu tư khó phân biệt giữa dự án hợp pháp và lừa đảo. Kẻ gian tận dụng điều này để tổ chức các mô hình Ponzi xuyên quốc gia, khiến việc truy tố và xử lý càng thêm khó khăn.

Tuy nhiên, cũng có những dấu hiệu giúp nhận biết và phòng tránh. Nhà đầu tư cần đặt câu hỏi khi thấy dự án cam kết lợi nhuận phi thực tế, thiếu minh chứng kinh doanh rõ ràng, hoặc phụ thuộc vào việc liên tục lôi kéo người mới tham gia. Ngoài ra, việc tìm hiểu thông tin về đội ngũ phát triển, kiểm tra tính minh bạch của token, sản phẩm và hợp đồng thông minh cũng là bước quan trọng để tránh “sập bẫy”.

Tóm lại, Crypto Ponzi Scheme là phiên bản hiện đại của mô hình lừa đảo kinh điển, được ngụy trang bằng ngôn ngữ công nghệ blockchain và tiền mã hoá. Dù có vẻ mới mẻ và hấp dẫn, bản chất của nó vẫn là lấy tiền của người sau trả cho người trước, không tạo ra giá trị thực sự. Người tham gia cần tỉnh táo, trang bị kiến thức tài chính cơ bản và cảnh giác trước những lời hứa hẹn “ngọt ngào” nhưng phi lý, để không trở thành nạn nhân trong vòng xoáy lừa đảo này.